(Bài này trích ra từ cuốn sách “ Ý NGHĨA HOẰNG PHÁP & HỘ PHÁP” của Cư sĩ DIỆU ÂM DIỆU NGỘ).

Ở đây, chúng tôi xin phân tích tóm gọn về ba cảnh giới định từ cạn tới sâu của người tu Tịnh độ, để quý bạn tìm hiểu thêm.

I. Công phu định (trên tâm vọng)

Khi nào câu niệm Phật trong tâm ta được thuần thục và an lạc, thì gọi là công phu đóng thành một mảng. Tức là ta đã khống chế được vọng tưởng. Công phu này đối với người tu Tịnh độ là thấp nhất, nhưng so với Thiền tông, thì công phu này ngang hàng với quả Tu-đà-hoàn cho tới quả A-na-hàm. Nếu công phu cạn thì ngang với quả Tu-đà-hoàn. Nếu vừa thì ngang với Tư-đà-hàm. Nếu sâu thì ngang với A-na-hàm.

II. Công phu chánh định (trên chân tâm)

Khi nào ta niệm Phật mà được chánh định (tức tam muội), thì câu niệm Phật trong tâm sẽ đóng thành một khối như kim cang và lúc nào cũng tỏa ra hơi mát an lạc khắp châu thân. Lúc đó, ta sẽ cảm thấy trong tâm của mình như có một cái máy chip niệm Phật mãi không ngừng và ta sẽ không còn dùng sức của mình để niệm Phật nữa, mà ta chỉ cần dùng tánh nghe để nghe tiếng niệm Phật từ trong tâm của mình phát ra. Công phu này nếu cạn là chứng “Sự nhất tâm”. Nếu sâu thì chứng “Lý nhất tâm”. Công phu này so với Thiền tông thì ngang hàng với bậc A-la-hán cho tới Bồ tát. Nếu cạn thì ngang với bậc A-la-hán. Nếu sâu thì ngang với bậc Bồ tát minh tâm, kiến tánh.

III. Công phu Diệu định (trên Diệu tâm)

Khi nào ta niệm Phật mà được Diệu định, thì câu niệm Phật không còn phát ra từ lồng ngực như cái máy chip nữa, mà thân tâm của ta lúc nào cũng thanh tịnh, rỗng suốt và phát ra diệu âm A Mi Đà bao trùm cả vũ trụ. Lúc đó, ta sẽ nghe được tánh không, lòng đất, bầu trời và vạn vật muôn loài ở trong vũ trụ này đều phát ra diệu âm A Mi Đà (tức phát ra tiếng niệm A Mi Đà Phật). Lúc đó, ta sẽ không còn dùng tánh nghe để nghe, mà dùng thể tánh A Mi Đà sáng suốt của ta để nghe. Lúc đó, ta sẽ sống được với tâm của chư Phật và tâm của chúng sanh, tâm-tâm hợp nhất, tâm-tâm hợp niệm, thật là vi diệu không thể nghĩ bàn. Tánh A Mi Đà là tánh có đầy đủ công đức như: Tánh nghe, tánh thấy, tánh biết, tánh nhận định, tánh cảm thọ và tánh ý thức. Công phu này Tịnh độ gọi là chứng “Đà Ra Ni tam muội”. Còn so với Thiền tông thì ngang với đại Bồ tát, cho tới Đẳng giác Bồ tát. Nếu cạn thì là đại Bồ tát, còn nếu sâu thì là Đẳng giác Bồ tát.